HAKARET SUÇU TCK 125

Av. Özhan A. IŞIK - 1 yıl önce - Ceza Hukuku - 226

Bireyin şerefine saldırı teşkil eden fiillerin bazıları sadece insan şerefinin ihlalini yaptırıma bağlarken, bazıları ise şerefin dışındaki değerlere zarar verilmesini de cezalandırır. Sadece insan şerefini ihlal eden suç tipleri “genel tahkir suçları “; şereften başka birtakım değerlere tecavüz eden suçlar ise “özel tahkir suçları “olarak tanımlanır.

Hakaret suçu 5237 sayılı TCK’ da “Şerefe Karşı Suçlar “başlıklı bölümde 125-131 inci maddeler arasında düzenlenmiştir. Bunun dışında “Cumhurbaşkanına hakaret” başlıklı 299, “Devletin egemenlik alametlerini aşağılama “başlıklı 300, Türklüğü, “Cumhuriyeti, Devletin kurum ve organlarını aşağılama” başlıklı 301, “Yabancı devlet bayrağına karşı hakaret “ başlıktı 341 inci maddelerinde ise “ özel tahkir suçları “ düzenlenmiştir. Bu yazımızda genel hatlarıyla TCK 125 inci madde de düzenlenen genel tahkir suçu olan hakaret suçuna değineceğiz. 

Madde 125- (1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden (...)45 veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.

(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.

(3) Hakaret suçunun;

a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,

b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,

c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle, İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.

(4) (Değişik: 29/6/2005 – 5377/15 md.) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.

(5) (Değişik: 29/6/2005 – 5377/15 md.) Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.

Hangi Sözler Hakaret Suçu Kapsamına Girer?

Kanun maddesinde de belirttiği üzere suçun oluşması için kişinin onur, şeref veya saygınlığını rencide edecek somut bir fiil veya olgu isnat edilmeli veya sövme yoluyla kişinin onur, şeref veya saygınlığına saldırılmalıdır. Hakaret suçu kapsamına dahil olan ifadelerin tek tek kanunda belirtilmesi imkansızdır. Burada tüm durumları örneklemek yerine yargıtay kararları doğrultusunda birkaç örnek verelim:

-Örneğin; “geri zekalı”, “aptal”, “salak”, “hayvan”, “pislik”, “alçak” , “fahişe” vb. gibi sözler hakaret suçunu oluşturur.

-Kişiye hayvan isimleriyle hitap etmek. “Köpek”, “öküz”

-İsnat edilen olgu objektif olarak hiçbir kimsenin yapamayacağı bir fiil olmamalıdır. Örneğin caminin minaresinin çalındığının iddia edilmesi halinde isnat edilen fiil objektif olarak mümkün olmadığından hakaret suçu oluşmayacaktır.

Hakaret Suçunun Unsuları

1-Hukuki Konunun (Korunan hukuki değer) Varlığı

Hakaret suçu ile korunan hukuki değer, onur, şeref ve saygınlıktır. Kanunumuz bu düzenlemede bireyin kendisine yönelik beslediği iyi duygunun (iç şeref) yanında diğer kişilerin o insana verdiği saygıyı ve değeri de ( dış şeref) korumayı amaçlamıştır.

2-Hakaret Suçunda Mağdur

Türk Ceza Kanunumuzun "Mağdurun Belirlenmesi" Başlıklı 126. Maddesine Göre:

"Hakaret suçunun işlenmesinde mağdurun ismi açıkça belirtilmemiş veya isnat üstü kapalı geçiştirilmiş olsa bile, eğer niteliğinde ve mağdurun şahsına yönelik bulunduğunda duraksanmayacak bir durum varsa hem ismi belirtilmiş ve hem de hakaret açıklanmış sayılır."

Kanunda “bir kimsenin” denilmesi hakaret suçunun mağdurunun herhangi bir kimse olabileceğini belirtir. Suçun mağduru gerçek kişilerdir. Yargıtayın yerleşik görüşü doğrultusunda hakaret suçu, tüzel kişilerin aleyhine olacak şekilde işlenemez. [Yargıtay 18. Ceza Dairesi, 2016/18978 E., 2017/1193 K. sayılı kararı, Yargıtay 4. Ceza Dairesinin 2013/38862 Esas ve 2014/34608 Karar sayılı kararı]

TCK’ nın 130. Maddesinde ise 125. Maddeden farklı olarak kişinin cansız bedeni korunmaktadır. Bu durumda suçun mağduru hatırasına hakaret eden ölmüş kişidir ve bu durumda 131/2 gereğince mağdur şikâyet etmeden önce ölürse, veya suç ölmüş olan kişinin hatırasına karşı işlenmiş ise; ölenin ikinci dereceye kadar üstsoy ve altsoyu, eş veya kardeşleri tarafından şikayette bulunulabilir.

3-Hakaret Suçu Somut Bir Fiil veya Olgu İsnat Edilerek veya Sövmek Suretiyle Onur, Şeref ve Saygınlığa Saldırılması Şeklinde Gerçekleştirilmelidir

TCK 125-131 arasında düzenlenen hakaret suçu iki farklı şekilde işlenebilir:

-Somut Bir Fiil veya Olgu İsnat Edilmesi

Somut bir fiil veya olgu isnat edilmesi suretiyle kişinin şeref ve saygınlığının zedelenmesi. Örneğin, “Ali, x mağazasından sürekli kıyafet çalıyor” demek şeref ve saygınlığı zedeleyen somut bir fiil isnat etme mahiyetinde olup hakaret suçuna vücut verir.

-Sövmek Suretiyle Onur, Şeref ve Saygınlığa Saldırılması 

Genel ve soyut nitelikteki söz ve davranışlarla, yani sövme yoluyla kişinin değersizleştirilmesi, rencide edilmesi. Örneğin, “yavşak adam, önüne baksana ” şeklindeki sözler sövme suretiyle hakaret suçuna vücut verir.

4-Hakaret Suçunda Fail

Hakaret suçunun faili herkes olabilir. TCK 125. Madde de belirtildiği gibi “kişi” teriminin kullanılmasıyla herhangi bir sınırlama getirilmemiştir. Bunun yanında fail gerçek kişi olmalıdır. Tüzel kişiler suçun faili olamaz. Çünkü açıkça TCK 20. maddesinin ikinci fıkrasında şu şekilde belirtilmiştir:

(2) Tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamaz. Ancak, suç dolayısıyla kanunda öngörülen güvenlik tedbiri niteliğindeki yaptırımlar saklıdır.

Bu yüzden suç faili olamayacak tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı(adli para cezası veya hapis) uygulanamaz.

5-Hakaret Suçu Teşkil Eden Fiil Hukuka Aykırı olmalıdır

Her ne kadar hakaret olarak tanımlansa da kanunun izin verdiği ölçüde işlenen fiil hukuka uygun olabilir. Yani herhangi bir hukuka uygunluk hallerinin varlığında fiil hukuka uygun olacaktır. Bu hukuka uygunluk hallerine birkaç örnek verelim: savunma dokunulmazlığı (TCK 128) , yasama dokunulmazlığı(Anayasa 83), İsnadın ispatı(TCK 127) vb …

Hakaret Suçunda Kusur

Ceza kanunumuzda bir suçun taksirli hali özel olarak düzenlenmediğinde o suçun taksirli işlenmesi halinde suç oluşmaz. Hakaret suçunun da kanunda taksirli hali düzenlenmediğinden suç oluşmayacak ancak kasten işlenmesi durumunda suç oluşacaktır.

Hakaret Davası Nasıl Açılır?

Hakaret suçunun temel şekli takibi şikâyete bağlıdır. Yani mağdur hakaret eden kişiyi ve hakareti öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içerisinde şikâyet hakkını kullanmalıdır. Aksi takdirde hakkı düşer ve şikâyet hakkını kaybeder. Bu yüzden en geç 6 aylık süre diliminde yani dava zamanaşımı süresi içerisinde bu hak kullanılmalıdır. Hakaret suçu bakımından görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir. 

Burada öncelikle bahsetmemiz gereken husus davamızın hangi hukuki alanda yürütüleceğine ilişkin olmalıdır. Çünkü hakaret teşkil eden davranış ceza hukuku alanında suç teşkil etmenin yanında özel hukuk alanında da haksız fiil teşkil etmekte bunun sonucunda maddi- manevi tazminat yaptırımına sebebiyet vermektedir.

A-Hakaret Suçuna İlişkin Ceza Davası

Hakaret suçlarında yetkili mahkeme ikametinizin bulunduğu yerdeki Cumhuriyet Başsavcılığıdır. Savcılığa bir şikayet dilekçesi vererek dava açılır. Mağdurun şikayeti üzerine savcılık makamı tarafından yapılan incelemede, kovuşturma aşamasına geçilmesine elverişli, yeterli şüphe oluşması halinde iddianame hazırlanıp yetkili ve görevli mahkemeye sunulur. Ancak bir tek istisnai bir durum vardır o da kamu görevlisinin görevinden dolayı işlenen hakaret suçudur. Bu istisnai durumda şikayet aranmaksızın savcılık resen soruşturur. İddianamenin kabulü ile bir sonraki aşama olan kovuşturma aşamasına geçilir ve yargılama başlar. Hukuk davalarından farklı olarak kişi bizzat dava açmak yerine karakola veya savcılığa giderek süreci başlatabilir. 

B-Hakaret Nedeniyle Maddi-Manevi Tazminat Talebi Davası

Hakaret fiili özel hukuk alanında haksız fiil teşkil etmektedir. Bu yazımız ceza hukuku boyutu ağırlıklı olduğundan burada özel hukuk alanında değerlendirme yapmayacağız. TMK 25, TBK 49, 58..

Kaynaklar

-M. Emin Artuk, Ahmet Gökcen, Emin Alşahin, Kerim Çakır,  Ceza Hukuku Özel Hükümler, 23.baskı, Ankara : Adalet Yayınevi, 2021 

-https://barandogan.av.tr/blog/ceza-hukuku/hakaret-sucu.html

-https://www.tahanci.av.tr/hakaret-nedeniyle-manevi-tazminat/

-https://barandogan.av.tr/kovusturma-nedir.html

-https://www.delilavukatlik.com/post/hakaret-sucu-ve-cezasi