BİLİŞİM HUKUKUNUN GELİŞİMİ

Av. Özhan A. IŞIK - 9 ay önce - Hukuk - 163

Hukuk kuralları toplumu düzenleyen kurallar kümesinde büyük yer kaplamaktadır. Bu kadar büyük ölçüde yer kaplamasının sebebi ise yaşadığımız toplumlardaki sistemlerin hukuk temeli üzerine kurulmuş olmasıdır. Yıllar geçtikçe bu kuralların da değişerek yenileşmesi kaçınılmazdır. Bu yenileşmelerle birlikte toplumda büyük değişimler meydana gelmektedir. Artık hukuk sadece insanlar arasındaki gözle görülen ilişkiler ile ilgilenmeyle kalmayıp sanal ortamda da ilişkilere etki etmiştir. İşte bu yenileşme örneklerinden sadece bir kısmı olan Bilişim Hukuku üzerinde duracağız.

BİLİŞİM HUKUKU NEDİR ?

Bilişim hukuku internet ve diğer teknolojik aletlerin kullanımının artması sonucu hukuk alanındaki boşluğu doldurmak için oluşturulan yeni bir hukuk dalıdır. Aynı zamanda internet hukuku, kişisel verilerin korunması hukuku gibi alanları kapsayan genel bir hukuk dalıdır.

Bilişim hukuku “Bilgi Teknolojisi Hukuku ” ve “İnternet Hukuku” olmak üzere 2 temel ayrımdan oluşur. Bilgi teknolojisi hukuku hem dijital bilgilerin hem de bilgisayar programlarının işleyişi ile ilgili düzenlemeler ile ilgilenir. İnternet hukuku ise internet kullanımı sonucu ortaya çıkabilecek sonuçları çok geniş bir kapsamda inceler.

BİLİŞİM HUKUKUNUN OLUŞUMU

İnsanlığın oluşumu ilkel zamanlardan beri süre gelen deneyimler sonucu var olmuştur. Bu deneyimler sonucunda yeni fikirler ve araçlar geliştirilmiştir. Bu gelişim aşamaları doğanın temel maddelerinin üzerine insanlığın bilincinin eklenmesi ile oluşmuştur. Dolayısıyla bilişim alanı da insanlık tarihinden bağımsız olmayıp; insanlık tarihinin uzun yıllara dayanan ilerlemesinin sonucudur. Örneğin atalarımızın ateşi bulma aşaması dahi bilişimin oluşumunun temel basamakları içerisindedir çünkü ateş bulunmamış olmasaydı birbirini takip eden diğer gelişim basamakları var olmamış olacaktı. Bu yüzden bilişim ve bilişim hukuku bir anda ortaya çıkan bir yenilik olmayıp insanlığın ortak bilim mirasının sonucudur.

Alman Sosyolog Hans Freyer şöyle der :

“Aşağı yukarı 4000 yıllık bir geçmişi olan atlı araba hiçbir esaslı değişikliğe uğramadan 1830 yılına kadar kalmıştı. Deniz taşıtı yelkenliler ise arabadan çok daha eskidir, tarihin karanlıklarına gömülür. Ama XIX’uncu yüzyılın ilk yarısında buharlı gemiler dünya denizlerini kapladı. 1830 ile 1870 arasında da demir yolu sistemi bütün dünyayı ağ şeklinde sardı. XIX’uncu yüzyılda şöyle bir duygu vardı: insanlık teknik bakımdan binlerce yıl duraklamıştı, ilk defa şimdi bir yarılma oluyordu, her on yıl bir yenilik getiriyordu, ilerleme son hızıyla alıp yürümüştü. Kısacası dünyanın tablosu hiçbir zaman XIX’uncu yüzyıldaki bu değişiklik kadar hızlı olmamıştır. XIX’uncu yüzyılda başlayan bu endüstri çağı insanın içine de işleyerek onu beden ve ruhu ile eski dünyadan, modern dünyaya geçirmiştir.”

Yukarıda Hans Freyer insanlığın uzun bir süre yerinde saydığı gibi göründüğünü ancak 19. Yüzyıla gelindiğinde ise bu durağan sandığımız zamanların faydalarını şimdi gördüğümüzü söylemektedir.

Bilişim hukukunun doğuşundaki en önemli etken bilgisayarlardır. Edsger Djkstra ise bunu şöyle açıklamaktadır: "Bilişim biliminin bilgisayarlarla bağlantısı, astronominin teleskoplarla bağlantısı kadardır."

Bilgisayar teknolojisinin yükselme basamaklarını şu şekilde sıralayabiliriz ;

1-İlk adım :1830 yılında Charles Babbage fark makinesini ve analitik makineyi icat etmesidir.

2-1850 yılında George Boole, 1 ve 0 rakamlarının kullanıldığı Boole Cebiri sistemini geliştirmesi

3-1890 yılında Herman Hollerith , toplama işlemini yapan bir elektro mekanik sistemi geliştirmesi ve 1890 ABD ‘ nin nüfus sayımında kullanılması

Sonuç olarak ilk bilgisayar 1833-1871 yılları arasında Charies Babbage tarafından tasarlanıp üretilmiştir. Charles Babbage ürettiği bu prototip 1870 yılına kadar geliştirilmiştir.

Bilgisayarın gelişimi ile birlikte insanlığın farklı bir boyuta taşıyan Bob Kahn , 1970 yılında internetin buluşu yani TCP/IP geliştirmiştir. Bu gelişmeler sonucunda 2020 yılında dünya nüfusunun %59,6 lık kısmı internet kullanıcısı olmuştur.

Günümüzde artık en basit anlamda telefonlarımız aracılığıyla birçok işlemi yapabilir konuma gelmiş bulunuyoruz. Bu imkanların doğması diğer alanlarında gelişimi zorunlu kılmıştır. Hukuki düzenlemeler her zaman ihtiyaca göre şekillenmiştir. Örneğin hukuk sistemi bu gelişimler sebebiyle ayrı bir bilişim hukuku dalı olarak spesifik bir bölge oluşturmuştur.

BİLİŞİM HUKUKU İLE İLGİLİ ALANLAR

Bilgisayarların gelişimi ve her geçen gün internet kullanıcılarının sayısının artması ile birlikte bilişim hukukunun alt dalı olarak yeni hukuk dalları ortaya çıkmıştır;

-Yapay zeka hukuku

-Sosyal medya hukuku

-İnternet hukuku

-Kişisel verilerin korunması hukuku

-Bilişim suçları

-E-ticaret hukuku

-Blockchain hukuku

-Kripto varlık hukuku

-Siber güvenlik hukuku

-Fikri mülkiyet hukuku

Ve daha birçok alanda bilişim hukukunun etkilerine görmekteyiz. En basit olarak her gün günlerce vakit geçirdiğimiz telefon uygulamalarında dahi bilişim hukukunun etkisi çok büyüktür. Çünkü artık internet ağına dahil olduğunuzda sizin kişisel verilerinizde karşı tarafa iletilmektedir. Konumunuz, banka hesaplarınız, fotoğraflarınız adresiniz telefonunuzdaki kişilerin bilgileri ve benzeri daha çok bilgi karşı tarafa ulaşmaktadır. Çoğu insan uygulamayı yüklediğinde ya da yeni bir cihaz satın aldığında onlara sunulan kullanıcı sözleşmelerini okumadan rıza verir. İşte çoğumuzun bilmediği bu sözleşmeler her bir kullanıcının kişisel verilerini koruma altına almakta ve güvenliğinizi sağlamaktadır. Bu sanal sözleşmelerin oluşumu ise bilişim hukuku sayesindedir.

BİLİŞİM HUKUKUNUN ÜLKEMİZDEKİ YERİ

Ülkemizde bu gelişmeler sonucu yasal mevzuatlar düzenlemiştir. Ülkemizde bu gelişmelerin ana kaynağı olan 05.11.2008 kabul tarihli ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu yapılmıştır.

Ülkemizdeki bilişim hukuku ile ilgili yasal düzenlemeler;

-5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun

-5187 Sayılı Basın Kanunu

-7201 Sayılı Tebligat Kanunu

-5070 Sayılı Elektronik İmza Kanunu

-6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun

-5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu

-6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu

Bu yazımızda bilişim hukukuna kısa bir giriş yaptık. Diğer yazılarımız da bilişim hukukunun günümüzdeki yasal düzenlemeleriz açısından incelemesi yapılacaktır.

KAYNAKÇA:

1- Av. Ömer Faruk ATAGÜN  ”BİLİŞİM HUKUKUNUN DOĞUŞU VE HUKUK DÜZENİNDEKİ YERİ” Ankara 2018

2-2 Nurettin Şazi Kösemihal, "Endüstri Çağı - Hans Freyer", İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi Cilt: 2, s.199-200, Yıl: 1955 (erişim tarihi: 09.01.2018)

3-https://tr.wikipedia.org/wiki/Bili%C5%9Fim_hukuku