TESPİT EK İMKAN KURALLARI (Fact-Finding Additional Facility Rules)

Nur Yılmaz - 9 ay önce - Hukuk - 248

TESPİT EK İMKAN KURALLARI (Fact-Finding Additional Facility Rules)

“Tespit Ek İmkân Kuralları” (Fact-Finding Additional Facility Rules)[1]1978 yılında yürürlüğe giren “ICSID Ek İmkan Kuralları”nın bir parçasıyken 2022 yılında ayrıca düzenlemeye tabi tutulmuştur. Düzenleme yirmi dokuz sayfadan ve beş bölümden oluşmaktadır. ICSID Ek İmkan Kuralları taraflara anlaşmazlık öncesi aşamada ilgili koşulları araştırmak ve raporlamak için bir komite oluşturma imkanı sunar.  Komitenin amacı, taraflar arasında bulunan sözleşmeye bağlı veya başka bir ticari anlaşmazlıkta ortaya çıkan durumların tarafsız bir değerlendirmesini sunarak uyuşmazlıklardan kaçınmaktır.[2]

GENEL HÜKÜMLER

Birinci bölüm “Genel Hükümler” başlığını taşımaktadır. Tanımlar, Tespit Prosedürleri, Kuralların Uygulanması ve Tarafların Temsili olarak dört başlık birinci bölümde yer almaktadır.  Ayrıca taraflar aksini kararlaştırmadıkça tarafların başvuruları sırasında geçerli olan tespit ek imkân kurallarının uygulanacağı da 3.3 hükmünde düzenlenmektedir. 4. Madde hükmünde düzenlendiği üzere taraflardan her biri temsilciler, avukatlar, danışmanlar ve de diğer danışmanlar ile temsil edileceklerdir.

İkinci bölüm ise üç maddeden oluşmaktadır. 5. Madde tarafların talebini düzenlemektedir. Bu madde hükmüne göre, düzenlenen hükümler uyarıca tespit ek imkân kurallarını kullanmak isteyen taraflar Genel Sekreter ile beraber bir talep doldurmalı ve ücret düzenlemesinde belirlenen ücreti ödemelidir. 6. ve 7. Maddelerde söz konusu talebin neler içermesi gerektiği ile talebin kabulü ve kaydı düzenlenmektedir.

TESPİT KOMİTESİNİN ÖZELLİKLERİ

Üçüncü bölümde Tespit Komitesi’nin (The Fact-Finding Commıttee) özellikleri, kaç kişiden oluşacağı ve bu kişilerin özellikleri açıklanmaktadır. 8. Maddenin birinci fıkrasında komite üyelerinin taraflardan bağımsız ve tarafsız olması gerektiği düzenlenmektedir. Taraflar komite üyelerinin özelliklerini veya uzmanlık alanlarını kendileri, ortaklaşa belirleyebilmektedirler. Komiteye üyelerinin sayısı tek sayı olmalı ve taraflar tarafından belirlenmelidir. Tarafların tespit talebinin kabulünden itibaren 30 gün içinde komite belirlenemezse komite tek bir üyeden oluşacaktır. Taraflar hem komitenin üyelerinde hem de sayılarında anlaşamayarak hiçbir atamada bulunamadıkları takdirde 60 gün içinde taraflardan birinin başvurusu ile birlikte Genel Sekreter komite üyelerini belirleyecektir. 8.4 hükmündeki düzenlemeye göre ise eğer taraflar tespit isteminin kabulünden itibaren 120 gün içinde tek bir adımda dahi bulunmazlarsa (If no step has been taken by the parties to appoint the members of a Committee…) genel sekreter taraflara tespit işlemlerinin sona erdirildiğini bildirecektir. 10.ve de 11. Maddelerde ise komite üyelerinin kabulü ile komitenin tam olarak oluşturulması hususları düzenlemeye tabi tutulmuştur. 

TESPİT İŞLEMLERİNİN BAŞLAMASI

Dördüncü bölümün başlığını “Tespit İşleminin Yürütülmesi” (Conduct Of The Fact-Fınding Proceeding)  olarak çevirmek mümkündür. 12. Madde yürütülecek oturumları ve de komitenin görevlerini düzenlemektedir. Maddenin birinci fıkrasına göre her bir taraf elli sayfadan fazla olmayacak şekilde istemlerini Genel Sekretere komitenin kurulmasından itibaren on beş gün içinde yazılı olarak bildirmelidir. Bu istem ve de açıklamalar tarafların komitenin yetkisi, soruşturmanın kapsamı, ilgili belgeler, görüşülecek kişiler, saha ziyaretleri ve ilgili diğer hususlara karşı olan bakış açısını içerecektir. Genel sekreter bu açıklamaları taraflara ve de komiteye iletecektir. Komite kuruluşundan sonra otuz gün içerisinde ya da tarafların aralarında anlaştığı başka bir zaman aralığı içerisinde ilk oturumunu yapmalıdır. İlk oturumda komite tespit işlemini nasıl yapacağını kararlaştırmalıdır. Prosedürel konuların nelerden oluştuğu aynı madde hükmünde sayılmıştır. Buna göre; komitenin yetkisi, prosedürün nasıl işlemesi gerektiği, prosedürde kullanılacak dil, bir sonraki oturumun nerede yapılacağı, belgelerin ve bilgilerin nasıl değerlendirileceği, alan gezileri ve diğerleri olarak sayılmıştır. Bununla birlikte sorunla ilgili tespit raporunun taraflar için bağlayıcı olup olmayacağı ve de komitenin raporunda taraflara önerilerde bulunup bulunmayacağı da belirlenmektedir.(12.3.a.b.c.d.) Komite, işlemlerini belirlenen protokole ve de yetkisinin sınırlarına uygun olarak yürütür. Tespit işleminin yürütülmesi için gerekli tüm kararları alır. (12.4) Taraflarca prosedürde kabul edilmeyen veya tarafların daha önce aralarında kararlaştırmadıkları herhangi bir konu taraflarca bir anlaşma ile belirlenmeli bu anlaşma yapılamazsa da komite tarafından kararlaştırılmalıdır.(12.5)

Tarafların iyi niyeti, komitenin taraflardan bağımsız olması ve de komitenin taraflara eşit davranması hususları 13. Madde hükmünde düzenlenmiştir. Taraflar tespit sürecinin tümünde eşit olarak yer almalıdırlar. Komite ve taraflar zaman ve de maliyet unsurlarına yine 13.madde gereği dikkat etmelidirler. Komite ve de taraflar iş birliği içerisinde çalışmalıdırlar. 

14. madde gereği sürelerin hesabı bir gün sonrasından itibaren sayılarak yapılmaktadır. Tespit işlemlerinin maliyeti 15. Madde gereği eğer taraflar aksini kararlaştırmadıysa her iki tarafa eşit şekilde dağıtılır. Ayrıca her bir taraf söz konusu prosedürle ilgili bağlantılı olduğu ölçüde maruz kaldığı masrafları da karşılayacaktır. Tespit işlemleri 16. madde gereği gizli olarak yürütülmektedir. Bununla birlikte sayılan hallerde taraflar aksini kabul etmişlerse, söz konusu bilgiler ve belgeler bağımsız olarak kullanılabilir durumdaysa, kanun bir açıklama yapılmasını ön görüyorsa gizlilik ortadan kalkmaktadır. Taraflar aksini kabul etmedikçe tespit işlemleri gizli olacaktır.(16.2)

İŞLEMLERİN SONLANDIRILMASI

Beşinci bölüm “Tespit İşlemlerinin Sonlandırılması” başlığını taşımaktadır. 18. maddeye göre;  Genel sekreterin madde 9.4 hükmündeki hallerin varlığını tespiti halinde; komite tarafından raporun sunulması halinde ve de tarafların anlaşması halinde tespit işlemlerini durdurmak istediklerini bildirmeleri halinde tespit işlemleri sonlanmaktadır.

Taraflardan birinin katılımda bulunmaması ve de komite ile iş birliğinde bulunmaması halinde, komite bu durumun kendi yetkisini sınırlandırmadığını kararlaştırırsa komite, taraflara bildirimde bulunduktan sonra (after notice) söz konusu tarafın katılımda bulunmadığını ve komite ile iş birliğinde bulunmadığını raporunda belirtmelidir.

Madde 20 hükmünde söz konusu raporun içeriğinde bulunması gerekenler sayılmaktadır.  Raporun taraflar tarafından imzalanması gerekmektedir. (20.2) Aynı zamanda yapılan tespitlerden bazıları taraflar tarafından kabul edilmezse taraflar bu durumu rapora ekleyebilirler.(20.3) 20.Maddenin son fıkrasında düzenlendiği üzere taraflar aksini kararlaştırmadıkça komitenin raporu taraflar için bağlayıcı olmayacaktır.[3]  Uyuşmazlığın her bir tarafınca rapor imzaladıktan sonra Genel Sekreter raporun sertifikalı kopyasını taraflara gönderir. Aynı zamanda da raporun bir kopyasını merkezin deposuna gönderir. (21.1.a.) Tarafların istemde bulunması halinde Genel Sekreter raporların onaylı örneklerini taraflara sağlar. (21.2)

[1] https://icsid.worldbank.org/rules-regulations/fact-finding ulaşıldı: 21.07.2023. (Yazıda bulunan hükümlerin çevirisi tarafımızca yapılmıştır.)

[2] https://icsid.worldbank.org/rules-regulations/2022-rules-and-regulations/resources ulaşıldı: 21.07.2023.

[3] “Unless the parties agree otherwise, the Report of the Committee shall not be binding upon the parties, and the parties shall be free to give any effect to it.”